Popüler İçerikler

Hamilelikte kansızlık belirtileri ve öneriler

Anemi, dünyanın en ciddi küresel halk sağlığı sorunlarından biridir. Anemi dünya çapında hamile kadınların yaklaşık %40'ını etkiler. Aneminin bir türü olan demir eksikliği anemisi “kansızlık” olarak da bilinir ve yaygın bir beslenme eksikliğidir. Kansızlık, hamilelikte görülen tüm anemi türlerinin %75'inden sorumludur.

Kansızlık, vücutta yetersiz demir seviyelerine bağlı gelişir. Yetersiz demir seviyelerinin nedenleri genellikle yetersiz beslenme (özellikle genç kızlarda), emilim bozuklukları, önceki hamilelikler ve adet kanında tekrarlayan demir kaybıdır. Hamilelikte kansızlık, fiziksel ve bilişsel sağlığı bozduğu ve geri kalmış ekonomik durumu yansıttığı için küresel bir endişe kaynağıdır. Hamilelikte kansızlığın iyileştirilmesi, anne ve bebeğin hayati risklerini azaltmak için önem arz eder. Kansızlık, ciddi bir tehlike olup erken teşhis ile kolay yönetilebilen bir durumdur ⁽¹⁾.

Hamilelikte demir eksikliği nasıl anlaşılır?

Dünya Sağlık Örgütü, hamilelik sürecinde kandaki Hemoglobin (Hb) seviyesinin <11 g/dL olmasını anemi olarak tanımlar. Bununla birlikte hamilelikte demir depolarını değerlendirmek ve demir eksikliği anemisinin teşhisi için kan ferritin seviyesinin belirlenmesi gereklidir ^(1,3).

Ferritin, demir mineralinin depolanmasını ve demirin gerektiğinde vücuda salınımını sağlayan bir proteindir. Vücutta bulunması gereken optimum ferritin değeri kadınlarda 20 - 200 μg/L'dir. Kan ferritin düzeyinin <30 μg/L olması tükenmiş demir depolarına ve demir eksikliği anemisine işaret eder. Ferritin <30 μg/L ise, henüz kansızlık belirtisi olmasa bile demir depolarının tükenme olasılığı %90'dır. Bu durumda, kansızlık belirtisi olmasa bile hamilelik sırasında demir tedavisi gereklidir ^(1,3,4).

Hamilelikte kansızlık ne zaman başlar?

Hamileliğin 20-24. haftalarında annenin artan toplam kan hacmine (%50) karşılık, demir taşıyan kırmızı kan hücreleri daha az artış (%30) gösterir. Dokulara demir taşıyan kan hücrelerinin yetersiz artışı vücutta demirin de yetersizliğine neden olur. Bu nedenle özellikle hamileliğin ikinci yarısında giderek artan belirgin bir demir ihtiyacı vardır (6-7 mg/gün). Pek çok kadın hamileliğe zayıf demir depoları ile başladığından, demir taleplerini karşılamak yetersiz kalır ^(2,4).

Hamilelerde kansızlık belirtileri nelerdir?

Hamilelikte kansızlığın en yaygın belirtileri şunlardır:

Halsizlik ve yorgunluk
İştahsızlık
Çarpıntı ve nefes darlığı
Tırnak bozuklukları
Göz, dudak, tırnak yatağı ve ciltte solgunluk
El ve ayaklarda uyuşma
Baş ağrısı ve baş dönmesi
Dikkat bozukluğu
Toprak, kil, tebeşir, kömür gibi yabancı madde yeme isteği (Pika sendromu) ⁽¹⁾

Hamilelikte kan değeri kaça düşerse tehlikelidir?

Dünya Sağlık Örgütü, kandaki hemoglobin seviyesi <7 g/dL olduğunda hamilelikte kansızlığı şiddetli olarak nitelendirir ve gerekli önlemler alınmazsa hem anneyi hem de bebeği ciddi bir şekilde etkiler ^(1,5).

Hamilelikte kan nasıl yükselir?

Hamilelikte kansızlığın yaygın olmasının sebeplerinden biri yanlış beslenmedir. Vücuttaki demir depoları yiyeceklerle desteklenebilir ancak tek başına beslenme değişikliği kansızlık için yetersizdir. Ayrıca hamilelikte kan değerleri düşük olmamasına rağmen olası bir kansızlığı önlemek için doktorunuz demir takviyesi önerir. Bu nedenle demir takviyeleri kullanmak gerekir.

C vitamini vücutta demir emilimini arttırmaya yardımcı olur. Demir kaynaklarının C vitamini (portakal suyu, turunçgiller, yeşil yapraklı sebzeler, domates, avokado, elma, şeftali ve muz) ile tüketilmelidir.
Meyve suları, yüksek oranda C vitamini içerse de kan şekerini hızla yükselteceği için çok sık tüketilmemeli, daha çok meyve şeklinde tüketilmelidir.
Kuruyemiş ve kuru meyvelerin demir içerikleri yüksek olduğundan ara öğünlerde tercih edilmelidir ^(5,6).

Kan değerlerinin düşmemesi için ne yapmalı?

Kan demir değerlerinin düşmemesi için beslenme düzeninin iyileştirilmesi ve doktor kontrolünde demir takviyesine başlanması gerekir. Dünya Sağlık Örgütü, doğum öncesi demir takviyesi kullanımını uzun süredir tavsiye etmektedir (1).

Kan değerlerinin düşmemesi için vücuda alınan demirin emilimini azaltan etkenler sınırlandırılmalıdır:

Çay ve kahve alımı sınırlandırılmalı, yemeklerden 1-2 saat sonra içilmelidir.
Kepekli ekmekler, vücutta demir emilimini azaltacağından tercih edilmemelidir.
Kalsiyum kaynakları (süt ve ürünleri vb.) demir emilimini azaltabileceğinden demir içeren besinler ve takviyelerden 2 saat önce veya sonra tüketilmelidir.
Demir takviyesi yemeklerden 2 saat önce alınmalıdır ^(5-7).

Hamileyken neler kan yapar?

Hayvansal gıdalardaki demir, miktar ve emilim açısından bitkisel gıdalara göre daha yüksektir. Kırmızı et, tavuk ve hindi, balık ve deniz ürünleri, yumurta sarısı yüksek oranda demir içerir. Bunların yanında demir içeren bitkisel kaynakların kullanımıyla demir depoları desteklenebilir.
Yeşil yapraklı sebzeler, kurubaklagiller, kuru meyve, kuruyemiş ve tahıllar demirden zengin bitkisel kaynaklardır. Ayrıca sebzeler iyi birer folik asit kaynağıdır ve kansızlık durumunda folik asit kullanımı da gereklidir.
Sakatatlar iyi birer demir kaynağı olsa da fazla miktarda yağ ve kolesterol içerdiğinden hamilelikte sık tüketilmesi önerilmez ^{(5- 8)}.

Hamilelikte kan takviyesi nasıl yapılır?

Kan takviyesinin en büyük nedeni kandaki Hemoglobin değerinin çok düşük (<7 g/dL) olmasıdır.

Hamilelerde aneminin türü ve derecesine göre; beslenme düzenlemesi ve tıbbi tedavi yapılır, akut kan kaybı ve şiddeti kansızlığı (Hb değerinin <7 g/dL olması) olan hamilelere kırmızı kan hücreleri takviyesi uygulanır. Genel klinik uygulamada kansızlık için kan takviyesi eşiği genellikle <6 g/dL iken, hamilelikte bu eşik <7 g/dL kabul edilir (6).

Kan takviyesi yapılacak ve kanı verecek olan kişinin kan grupları belirlenir. Aynı gruptan olan vericinin kanı ile alıcının kanının olumsuz bir etkileşime girip girmeyeceği kontrol edilir. Alıcı ile vericinin kan grupları aynı olsa bile bazen uyuşmazlık ve pıhtılaşma görülür. Tüm kontroller sağlandıktan sonra kan takviyesi gerçekleştirilir.

Hamilelikte kansızlık nelere sebep olur?

Hamilelikte kansızlığın anne ve bebek üzerindeki etkileri kansızlığın ciddiyetine göre değişebilir. Hamilelikte şiddetli kansızlığın riskleri şunlardır:

Erken doğum
Düşük doğum ağırlığı
Preeklampsi (Gebelik zehirlenmesi)
Ölü doğum veya ilk 7 gün içerisinde meydana gelen ölüm
Doğum sırası ve sonrası ciddi kanama
Kronik plasenta yetmezliği
Artan kalp yetmezliği
Azalan süt üretimi, daha kısa emzirme dönemleri
Yenidoğan demir depolarının azalması
Yenidoğan bilişsel gerilikleri
Hastanede uzamış yatış süresi
Doğum sonrası depresyon ^(1,3)

Hamilelikte kansızlık bebeğe zarar verir mi?

Hamilelikte kansızlığın bebek üzerindeki etkileri aneminin derecesine bağlı olarak değişebilir.

Kandaki Hemoglobin konsantrasyonu 10 g/dL'nin altına düşene kadar bebekte önemli bir zararla karşılaşılmaz ⁽²⁾.

Kansızlıktan bebek düşer mi?

Şiddetli kansızlık yaşayan hamilelerde kesin olmamakla birlikte düşük riski artabilir. Çünkü anemik hamilelerin enfeksiyonlara duyarlılığı artar ve kanamaya meyilli hale gelir ⁽⁶⁾.

Hamilelikte kansızlık için ne yapılmalı?

Hamilelikte anemi olsun ya da olmasın demir eksikliği durumunda birinci basamak tedavi olarak oral demir tedavisi verilmelidir. Şiddetli demir eksikliği anemisi, demir intoleransı, ağızdan alınan demire yanıtsızlık veya kansızlığın hızlı ve etkili tedavisi için klinik ihtiyaç durumunda, damar yoluyla demir tedavisi uygulanmalıdır. Demir takviyelerinin tok karnına alınması, demirin emilimini azaltacağından, yemeklerden önce alınmalıdır. Diğer ilaçlar ve özellikle mide koruyucu ilaçlarla (antiasit) aynı zamanda demir takviyesi alınmamalıdır.

Hamilelikte kansızlık sürecinde proteinden zengin dengeli bir beslenme sağlanmalıdır. Et, tavuk, balık, yumurta ve kurubaklagil proteinden zengin besinlerdir ve demir içerikleri yüksektir. Demir takviyesiyle beraber C vitamini alınmalı; kalsiyum kaynakları ile aynı anda tüketilmemelidir. Vejeteryan beslenmede, tam buğday ekmeği, fasulye, mercimek, bezelye, ıspanak, kuru üzüm, kuru kayısı ve kuru erik tercih edilmelidir ^{(6, 7)}.

Kansızlık doğuma engel mi?

Hafif kansızlık ile olumsuz hamilelik süreci arasındaki ilişki tartışmalı olsa da kronik hafif anemi varlığında, hamilelik normal seyrinde ilerler ve herhangi bir olumsuz sonuç olmaksızın doğum gerçekleşir^(1)..

Kansızlık erken doğuma neden olur mu?

Hamileliğin 13-27. haftalarında şiddetlenen kansızlık, erken doğum riskinde artışa neden olabilir.

Bununla birlikte hamilelikte kansızlığın etkileri, aneminin ciddiyeti ile orantılı olabilmekte; Hemoglobin seviyesi 7 g/dL'nin altında olan şiddetli kansızlığa sahip kadınlarda erken doğum ve düşük doğum ağırlığı oranları belirgin şekilde yüksektir^(1,9)..

Bilgilendirme:
Bu sayfadaki içerik Prof. Dr. Faruk Suat Dede tarafından hazırlanmıştır ve tanı ve tedaviye yönlendirme amacı taşımamaktadır. Tanı ve tedaviye yönelik tüm işlemlerinizi doktorunuza danışmadan uygulamayınız.

Kaynaklar:

https://journals.sagepub.com/doi/10.2217/whe.15.35?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori:rid:crossref.org&rfr_dat=cr_pub%20%200pubmed
https://www.njcponline.com/article.asp?issn=1119-3077;year=2020;volume=23;issue=7;spage=889;epage=896;aulast=Ugwu
https://link.springer.com/article/10.1007/s00404-017-4526-2
https://www1.racgp.org.au/ajgp/2019/march/anaemia-in-pregnancy/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9615144/
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/834161
https://jag.journalagent.com/vtd/pdfs/VTD-58070-REVIEW-VURAL.pdf
https://www.aylauckuyu.com/antalya/gebelikte-beslenme
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6882541/